Dnia 8 września 2016 roku na mocy ustawy z dnia 10 lipca 2015 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw wejdą w życie przepisy nowelizujące procedurę cywilną oraz kodeks cywilny.
Zasadniczym celem projektu, jest przyspieszenie postępowań sądowych przez rozszerzenie kompetencji referendarzy sądowych i komorników sądowych, uproszczenie niektórych czynności procesowych oraz zmodyfikowanie tych instytucji, które mogą być wykorzystywane przez uczestników postępowań w celu przedłużania postępowań sądowych. Za bardzo istotne należy uznać również zmiany w kodeksie cywilnym, dotyczące nowej formy czynności prawnej, którą jest forma dokumentowa.
Na mocy przepisów wchodzących w życie 8 września wprowadzona zostanie możliwość wnoszenia i doręczania pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego w każdej sprawie, zarówno przez stronę działającą samodzielnie, jak i reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika. Dotychczas było to możliwe tylko w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Wybór sposobu wnoszenia pism jest wiążący, dotyczy jednak wyłącznie strony, która go dokonała. Rezygnacja ze sposobu wniesienia pisma jest możliwa na każdym etapie postępowania. Pisma nie będą wymagały opatrzenia ich bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. Doręczenie będzie dochodziło do skutku z chwilą zalogowania się użytkownika do systemu, a w przypadku nielogowania się użytkownika do systemu przez okres 14 dni, licząc od dnia wprowadzenia pisma do systemu, nastąpi skutek doręczenia zastępczego.
Ponadto, po wejściu w życie nowelizacji złożenie wniosku o wyłączenie sędziego nie będzie skutkowało dekoncentracją postępowania w sprawie, co oznacza, że sędzia będzie mógł dalej prowadzić postępowanie, z wyjątkiem orzeczenia albo zarządzenia kończącego postępowanie w sprawie. Jedynie uwzględnienie wniosku będzie skutkowało zniesieniem postępowania w części obejmującej udział tego sędziego, przy czym nie dotyczy to, czynności niecierpiących zwłoki.
Zmiana przyczyni się do przyspieszenie postępowania, z dniem wejścia w życie znowelizowanych przepisów doręczenia odpisów będą mogły odbywać się za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Wprowadzane przepisy przewidują możliwość zastąpienia dowodu wysłania pisma pełnomocnikowi strony przeciwnej przesyłką poleconą albo jego bezpośredniego doręczenia, samym tylko oświadczeniem pełnomocnika w tym zakresie, wyłączając pełnomocników, którzy dokonali wyboru wnoszenia pism za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Na przyspieszenie postępowania wpłynie również możliwość wzywania stron, świadków i biegłych lub innych osób z pominięciem tradycyjnych sposobów doręczeń, w przypadku jeżeli zostanie to uznane za niezbędne do przyspieszenia rozpoznania sprawy. Oznacza to, że możliwe będzie wezwanie telefoniczne.
Kolejna ze zmian wprowadza możliwość rozpoznawania spraw na posiedzeniu niejawnym, w przypadku uznania powództwa oraz w razie, gdy po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego sąd uzna, uwzględniając całokształt przytoczonych twierdzeń i złożonych wniosków dowodowych, że przeprowadzenie rozprawy z udziałem stron nie jest konieczne. Strona może zgłosić w pierwszym piśmie procesowym wniosek o rozpoznanie sprawy na rozprawie, chyba że zachodzi przypadek uznania powództwa.
W zakresie postępowania egzekucyjnego dodany przepis art. 879 i następne KPC przewidują nową formę licytacji, tzw. licytację elektroniczna. Licytacja elektroniczna będzie możliwa wyłącznie w sytuacji, gdy zajęte ruchomości zostały oddane pod dozór osobie innej niż dłużnik. Do licytacji elektronicznej będą stosowane przepisy dotyczące tradycyjnej licytacji, z tą zmianą, że będzie ona przeprowadzana na wniosek wierzyciela, zgłoszony przed wyznaczeniem terminu licytacji lub wraz z wnioskiem o wyznaczenie terminu drugiej licytacji. Sprzedaż w drodze licytacji elektronicznej będzie odbywała się za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, do którego dostęp będzie umożliwiał będzie każdy sąd rejonowy. Komornik będzie dokonywał obwieszczeń o licytacji również w tym systemie. Przystępujący do przetargu będzie mógł złożyć rękojmię, za pośrednictwem systemu albo bezpośrednio u komornika, który potwierdzi ją w systemie. Przybicie również będzie dokonywane w systemie teleinformatycznym natychmiast po zakończeniu licytacji osobie, która zaofiarowała najwyższą cenę, a zawiadomienie o przybiciu będzie doręczane licytantom elektronicznie. Nabywca jest obowiązany zapłacić cenę nabycia w dniu następnym po doręczeniu zawiadomienia o przybiciu w godzinach urzędowania kancelarii komorniczej lub na rachunek bankowy komornika do godziny osiemnastej dnia następnego. Jeżeli ten dzień przypada w sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, cenę uiszcza się w następnym dniu po dniu albo dniach wolnych od pracy.
W zakresie postępowania egzekucyjnego nastąpi zniesienie obligatoryjnego wysłuchania stron przed zawieszeniem lub umorzeniem postępowania. Wysłuchanie będzie miało charakter fakultatywny, a decyzja o jego przeprowadzeniu będzie należała do organu egzekucyjnego.
Nowelizacja kodeksu cywilnego wprowadza niestosowane dotychczas formy: dokumentową i elektroniczną. Niedochowanie powyższych form będzie miało skutki analogiczne do skutków niedochowania formy pisemnej. W sytuacji, gdy w ustawie forma dokumentowa będzie zastrzeżona ad solemnitatem, jej dochowanie będzie skutkowało nieważnością. W pozostałych przypadkach będzie miała charakter formy zastrzeżonej ad probationem. Strony, zastrzegając w umowie formę dokumentową powinny określić jej skutek.
Wprowadzony zostanie przepis który stanowi o tym, że w stosunkach między przedsiębiorcami rygor dowodowy może zostać zastąpiony przez rygor nieważności. W myśl znowelizowanych przepisów, niedochowanie formy pisemnej lub dokumentowej, bez zastrzeżenia ad solemnitatem nie powoduje sankcji dowodowych oraz pozostaje bez wpływu na ważność dokonanej czynności prawnej.
Nowy typ formy szczególnej czynności prawnej będzie cechować niższy stopień sformalizowania w porównaniu z formą pisemną. Dla zachowania formy dokumentowej wystarczające będzie złożenie oświadczenia woli w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie. Najważniejszą cechą dokumentu ma być jego zawartość, treść, która może zawierać oświadczenia woli. Istotny jest fakt utrwalenia, w sposób, który pozwoli się z nią zapoznać, umożliwi jej odtworzenie. Podpis nie stanowi koniecznego elementu dokumentu.
Wprowadzenie do kodeksu cywilnego formy dokumentowej ma być usankcjonowaniem rzeczywistości obrotu prawnego. Jak piszą autorzy uzasadnienia projektu ustawy, wprowadzenie formy dokumentowej do Kodeksu cywilnego będzie prowadzić do unormowania prawnego formy, która jest obecnie w obrocie powszechnie stosowana. Forma dokumentowa, z uwagi na łatwość jej zachowania, ma przyczynić się do usprawnienia dokonywania czynności prawnych, przy jednoczesnym zachowaniu funkcji dowodowej.
Agata Czekaj
doktorantka prawa
