Obowiązujące dotychczas przepisy nie chroniły należycie spadkobierców przed odpowiedzialnością za długi spadkowe, przewyższające wartość aktywów spadkowych, w związku z tym został opracowany projekt ich nowelizacji. W dniu 26 sierpnia 2014 r. do sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy zmieniającej kodeks cywilny. Dotychczasowe zasady mogły powodować znalezienie się w niekorzystnej sytuacji finansowej osób, które nie były świadome konsekwencji, jakie pociąga za sobą niezłożenie oświadczenia woli w ustawowo określonym terminie, w myśl zasady ignorantia iuris nocet. W związku z rozwojem stosunków społecznych ustawodawca uznał, iż nieadekwatne jest karanie za nieznajomość terminu do złożenia oświadczenia woli o odrzuceniu spadku i nie można obarczać odpowiedzialnością za długi spadkowe spadkobierców, którzy nie wiedzieli o 6 miesięcznym terminie do złożenia przedmiotowego oświadczenia woli.
Od 18 października 2015 r. zasadą – jak stanowi art. 1015 par. 2 k.c. – staje się dziedziczenie długów tylko do wysokości czynnego spadku czyli wartości aktywów. Do tej pory spadkobierca miał 6 miesięcy na podjęcie decyzji, czy chce spadek przyjąć, czy odrzucić, przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza. Bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule dziedziczenia (art. 1015 par. 1 k.c.). Jeśli w tym czasie nie złożył oświadczenia – przyjmuje się, że przyjął spadek wprost – a to w wielu przypadkach może oznaczać, że odziedziczył przede wszystkim długi.
Proste przyjęcie spadku oznacza, iż spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczeń. W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Zauważyć należy, że powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku lub podał do inwentarza nieistniejące długi. W myśl art. 1032 § 1 i § 2 kodeksu cywilnego, jeżeli spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacił niektóre długi spadkowe nie wiedząc o istnieniu innych długów, to ponosi odpowiedzialność za niespłacone długi tylko do wysokości różnicy między wartością ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku, a wartością świadczeń spełnionych na zaspokojenie długów, które spłacił. Jeżeli spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacając niektóre długi spadkowe wiedział o istnieniu innych długów spadkowych, to ponosi on odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednak tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Nowelizacja poszerza także krąg osób, które mogą zostać ustanowione pełnomocnikami.
Dzięki zmianie kodeksu postępowania cywilnego, pełnomocnikiem będą mogli zostać ustanowieni również inni krewni strony niż dotychczas, w szczególności dotyczy to dziadków. Wprowadzone zmiany w prawie spadkowym mają wpływ również na nowelizacje przepisów ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, regulujących pokrywanie z majątku spadkowego kosztów sądowych związanych z zabezpieczeniem spadku oraz spisem inwentarza.
Zebrała i opublikowała: Agata Czekaj
