O najważniejszych kompetencjach lidera, autorytetach, zdolnościach przywódczych, cieniach i blaskach zarządzania, umiejętnościach radzenia sobie z sukcesami i porażkami rozmawiamy z prof. Wawrzyńcem Konarskim – Rektorem Akademii Finansów i Biznesu Vistula, laureatem tytułu Lider z Powołania w 2019 roku, a obecnie Członkiem Kapituły Programu.
Kim jest dla Pana lider?
Przede wszystkim musi być odpowiedzialny i to niemal na wszystkich polach swojej działalności. To jego obowiązek podstawowy, ponieważ los ludzi, na których oddziałuje zależy od jego decyzji. Musi wytyczać swoje cele, ale także posiadać umiejętność przekonywania do tego innych. I to nie za pomocą metod administracyjnych, ale stosując perswazję i uzasadniając, dlaczego to, co proponuje, powinno być zastosowane w praktyce. Odpowiedzialność to zatem umiejętność projektowania konkretnych celów i zachowania przenikliwego dystansu wobec siebie po to, by pamiętać, że podejmowane decyzje wpływają zarówno na losy ludzi bezpośrednio skupionych wokół lidera, jak i na dobrostan wielkich grup społecznych. Taki przywódca powinien także umieć przyznać się do porażki, wyjaśnić ją w sposób transparentny, czyli tak, aby współpracujący z nim ludzie wiedzieli, że ich szef ma zdolność do autokrytycyzmu.
Przywódca, który zastanawia się nad ewentualnym losem swoich pracowników, to na pewno ktoś empatyczny.
Naturalnie. Ludzie są tylko ludźmi, gdy więc spotykają ich codzienne wyzwania, którym muszą sprostać i są z tego rozliczani, wówczas w sytuacji pojawiania się jakichś problemów, to właśnie lider musi być do ich dyspozycji. Każdy powinien wiedzieć, że w każdej sytuacji, nie tylko zresztą zawodowej, może na niego liczyć. To oczywiście trudne, ale prawdziwy przywódca musi mieć takie umiejętności. Jeśli ich nie ma, to jego przywództwo staje się li tylko formalne.
Już wiemy, że lider musi być odpowiedzialnym, empatycznym strategiem, a jakie jeszcze powinien mieć cechy?
Na pewno istotna jest tu wiedza i to nie tylko teoretyczna, oparta na wyuczonych regułach, ale także praktyczna, wynikająca z doświadczenia. Ta kompetencja jest niezwykle istotna, bo pozwala na wyciąganie wniosków z przeszłości po to, by uniknąć – nazwijmy to – recydywy błędów. Dostrzec to można bardzo wyraźnie w polityce. Kto nie uczy się na błędach, nigdy nie zostanie mężem czy damą stanu, czyli przywódcą przywoływanym przez dekady, nie zaś tylko krótkookresowo. W biznesie, czy jakiejkolwiek innej działalności nie jest inaczej. Poza tym, jeśli zarządzający nie działa dla dobra zdecydowanej większości ludzi w kraju, firmie, instytucji czy na uczelni, a wyłącznie z korzyścią dla siebie i swojej najbliższej grupy, to przestaje być liderem skutecznym będąc li tylko doraźnie funkcjonującym decydentem.
Liderowanie to w pewnym sensie misja.
I misja, i wizja. Lider musi wiedzieć, dokąd zmierza swoimi decyzjami. To ponownie problem odpowiedzialności. Musi umieć zdobywać sojuszników i mieć dar przekonywania ich do swoich racji. Czasem, jeśli z kimś mu nie po drodze, winien się z nim rozstać. Ale prawdziwy lider nigdy nie upokarza, natomiast uzasadnia swoją decyzję. Buta na dowolnym stanowisku jest niewskazana stając się nieproduktywną i raczej niszczącą tego, kto ją okazuje, a w przypadku tych, którzy chcą przewodzić dłużej, wręcz niedopuszczalna. Podważa ich autorytet poprzez pokaz niskiej kultury współżycia świadcząc o braku kompetycji interpersonalnych.
Mężowie stanu, wielcy ludzie biznesu, nauki, stają się autorytetami uniwersalnymi. Kogo Pan zaliczyłby do tej niewątpliwie wąskiej grupy?
Jeśli chodzi o mężów stanu z naszej współczesnej historii, bo nie ma tu potrzeby sięgania w bardziej odległą przeszłość, to przychodzi mi na myśl kilka nazwisk. Takim przykładem jest dla mnie Charles de Gaulle, który potrafił opanować sytuację we Francji w chwili upadania jej kolonialnego imperium. Bliższym czasowo przykładem skutecznego i niezwykle empatycznego przywódcy był i jest Nelson Mandela. Ten prezydent Republiki Południowej Afryki i laureat Pokojowej Nagrody Nobla po objęciu władzy potrafił opanować w kraju nastroje wzajemnej, rasowo motywowanej wrogości. Rezygnując z zemsty wobec zwolenników apartheidu przeprowadził swój kraj przez najtrudniejsze lata po zmianie władzy. Jako damę stanu wskazałbym Indirę Gandhi, premier Indii, jedyną kobietę sprawującą tę funkcję w bardzo podzielonym wówczas politycznie kraju, i to mimo kładącej się cieniem na jej rządach operacji Niebieska Gwiazda, kiedy krwawo rozprawiła się z sikhijskimi separatystami. Jako dama stanu jest i będzie wspominana Angela Merkel, wieloletnia kanclerz Niemiec, której rządy wiele zmieniły w polityce zewnętrznej i wewnętrznej państwa, wywierając z pewnością wpływ na kilka następnych pokoleń.
Czy mógłby Pan wskazać cechy czy umiejętności, które szczególnie przydają się rektorowi wyższej uczelni?
– Oprócz tych, o których już rozmawialiśmy, bardzo istotna wydaje mi się umiejętność skutecznej mediacji, nawet w pewnym sensie dyplomacji. Kompetencje koncyliacyjne, wynikające zarówno z wiedzy, jak i doświadczenia, pozwalają nie tylko rozładować ewentualne konflikty, ale wręcz im zapobiegać pacyfikując je niejako w zarodku. W zarządzaniu to umiejętność nie do przecenienia. W moim indywidualnym przypadku szczególnie niezbędna jest wiedza na temat wielokulturowości, którą – mam nadzieję – posiadam. Wszystkie te cechy i kompetencje stwarzają szansę na unikanie potencjalnie niebezpiecznych konfliktów. To z kolei przekłada się na bieżące funkcjonowanie uczelni, budowanie jej pozycji, wzmacnianie jej bieżących i przyszłych, strategicznych form aktywności na trudnym edukacyjnym rynku tak w Polsce, jak i za granicą.
Dziękuję za rozmowę.
Piotr Góralczyk
Beata Sekuła
Prof. dr hab. Wawrzyniec Konarski – profesor uczelniany, politolog, wykładowca, badacz zagadnień etnokulturowych i polityczno-ustrojowych w systemach demokratycznych i autorytarnych oraz wybranej problematyki w ramach najnowszej historii politycznej, a także etnopolityki, w tym nacjonalizmów i regionalizmów na tle nowożytnej perspektywy historycznej. Uczestnik ponad 200 konferencji, seminariów i paneli w Polsce i blisko 20 krajach na trzech kontynentach, członek stowarzyszeń naukowych, krajowych i zagranicznych. Autor ponad 220 publikacji w takich obszarach, jak politologia, kulturoznawstwo, medioznawstwo i stosunki międzynarodowe (opublikowanych po polsku, angielsku, chorwacku, fińsku, japońsku, niemiecku, rosyjsku, słowacku i ukraińsku).
