W raporcie analizowane są nierówności w dolnej części rozkładu, czyli nierówności pomiędzy dziećmi znajdującymi się w najgorszym położeniu a tymi, których sytuację można uznać za przeciętną. W raporcie stawiane jest pytanie „jak daleko pozwolimy dzieciom znajdującym się w najtrudniejszej sytuacji pozostać w tyle za ich rówieśnikami biorąc pod uwagę dochód, zdrowie, edukację i zadowolenie z życia”.
Nierówności ogółem we wszystkich badanych obszarach
-
Najlepszy wynik osiągnęła Dania i znajduje się na pierwszym miejscu tabeli rankingowej pod względem najmniejszych nierówności wśród dzieci we wszystkich czterech obszarach. Izrael i Turcja zajmują miejsca ostatnie.
-
Polska plasuje się w dolnej części tabeli zajmując miejsce 27 na 35 klasyfikowanych krajów.
-
Niektóre kraje naszego regionu: Estonia, Słowenia, Łotwa, Czechy i Węgry osiągnęły bardzo dobre wyniki i zajmują odpowiednio 8, 9, 10, 11 i 14 miejsce.
-
Kilka najbogatszych państw na świecie uplasowało się w dolnej części tabeli w tym trzy z krajów G7: Kanada (26), Francja (28) i Włochy (32). Luksemburg – kraj o najwyższym poziomie dochodu na osobę w UE zajmuje miejsce 29.
Nierówności dochodowe
-
W 19 na 37 krajów zwiększyły się nierówności dochodowe wśród dzieci. W największym stopniu o co najmniej 5 punktów procentowych zwiększyły się w 4 krajach na południu Europy: Grecji, Włoszech, Hiszpanii i Portugalii oraz w trzech krajach na wschodzie Europy: Węgrzech, Słowacji oraz Słowenii. (porównanie pomiędzy rokiem 2008 a 2013).
-
Kraje skandynawskie (z wyjątkiem Szwecji) mają najniższe nierówności dochodowe.
-
Polska zajmuje miejsce 23 i plasuje się pośrodku tabeli. Dzieci znajdujące się w najtrudniejszym położeniu mają do dyspozycji dochód niższy o 50% niż ich rówieśnicy znajdujący na „przeciętnym” poziomie.
-
Dwa najbogatsze państwa świata: Japonia i Stany Zjednoczone znajdują się w dolnej części tabeli rankingowej w zakresie nierówności dochodowych. W obu krajach dzieci najbiedniejsze mają do dyspozycji zaledwie 40% dochodu jakim dysponują dzieci znajdujące się na „przeciętnym” poziomie.
-
Niwelowanie nierówności dochodowych jest możliwe dzięki transferom społecznym: zdecydowane zmniejszenie nierówności dzięki transferom miało miejsce w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Belgii i Islandii. W Polsce transfery społeczne obniżają poziom nierówności dochodowych jedynie o 10%.
-
Nierówności dochodowe znajdują odzwierciedlenie w poziomie ubóstwa w danych kraju – im wyższe luki dochodowe tym wyższa stopa ubóstwa: w Polsce stopa ubóstwa dzieci wynosi 14,5%.
Nierówności edukacyjne
-
Nierówności w osiągnięciach edukacyjnych w większości krajów zostały ograniczone między rokiem 2006 a 2012, z wyjątkiem Finlandii i Szwecji. Największą poprawę odnotowano w Chile, Czechach, Niemczech i Meksyku.
-
W Finlandii i Szwecji odnotowano znaczący wzrost odsetka 15-latków, którym nie udało się osiągnąć 2. poziomu zaawansowania w zakresie czytania ze zrozumieniem, matematyki i nauk przyrodniczych.
-
Polska, Estonia, Irlandia i Łotwa stawiane są jako przykład krajów skutecznie niwelujących nierówności edukacyjne i jednocześnie zmniejszających odsetek dzieci z najsłabszymi wynikami (Polska zajmuje w rankingu 6 miejsce).
-
Dwa kraje o wysokich dochodach, tj. Belgia i Francja znalazły się u dołu tabeli rankingowej, z bardzo dużymi lukami w osiągnięciach edukacyjnych.
-
W Bułgarii, Izraelu, Luksemburgu, na Słowacji i w Szwecji nierówności edukacyjne łączą się z wysokim odsetkiem dzieci osiągających wynik poniżej 2. poziomu zaawansowania ze wszystkich trzech przedmiotów.
Nierówności w zdrowiu
-
Nierówności w zdrowiu wzrosły w większości krajów – średnia luka zdrowotna wynosi 29% dla 35 objętych badaniem krajów.
-
Najmniejsze nierówności w zdrowiu odnotowano w Austrii (23,6%), Niemczech (24,8%)
i Szwajcarii (25%). Największe zaś miały miejsce w Izraelu i Turcji (odpowiednio 38,9%, 34,5%).
-
Polska zajmuje 33 miejsce w rankingu (34,1%). W naszym kraju odnotowano największy wzrost nierówności w zdrowiu (pomiędzy rokiem 2002 a 2014).
-
Ponad połowa dzieci w Turcji oraz co trzecie dziecko w Bułgarii, Francji, Izraelu, na Malcie i w Rumunii zgłasza jeden lub więcej problemów zdrowotnych dziennie.
-
Problemy zdrowotne częściej dotykają dziewczęta niż chłopców. W 10 krajach nierówności zdrowotne warunkowane płcią wzrosły od 2002 roku, w tym w Kanadzie, Szwecji, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Różnice te mogą niestety przełożyć się na stan zdrowia dziewcząt w życiu dorosłym.
-
W Polsce wzrosły nierówności w zakresie aktywności fizycznej oraz zdrowego odżywiania, zaś na wysokim ale stałym poziomie utrzymały się nierówności w zakresie niezdrowego odżywiania.
Nierówności w zadowoleniu z życia
-
Wyniki badania poziomu zadowolenia z życia stanowią subiektywną ocenę dzieci w zakresie ich poziomu zadowolenia z życia w skali od 0 („możliwie najgorsze życie”) do 10 („najlepsze możliwe życie”).
-
Prawie we wszystkich krajach “przeciętne” dziecko ocenia swój poziom zadowolenia z życia na 8 w 10-stopniowej skali, przy czym dzieci znajdujące się w trudniejszej sytuacji oceniają swoje zadowolenie z życia dużo niżej – zazwyczaj o 2,5-3 punkty (w 10-stopniowej skali).
-
Najniższe nierówności w zakresie zadowolenia z życia ma Holandia (24,03%) zaś najwyższe Turcja (35,95%).
-
Polska zajmuje 3 miejsce od końca w tabeli rankingowej z wielkością względnej luki zadowolenia z życia na poziomie 31,11%.
-
W każdym kraju, dziewczęta w wieku 13-15 zgłaszają niższą satysfakcję z życia niż chłopcy, a najbardziej jest to widoczne we Francji i Polsce.
Wnioski
-
Analiza danych wskazuje, że zmniejszenie nierówności w dolnej części rozkładu (pomiędzy dziećmi w najgorszym położeniu i tymi na poziomie przeciętnej) jest skutecznym sposobem na poprawę warunków i jakości życia wszystkich dzieci.
-
Kraje mające niższe nierówności w zakresie warunków i jakości życia dzieci mają mniej dzieci żyjących w ubóstwie, mniej dzieci z niższymi osiągnięciami edukacyjnymi, mniej dzieci zgłaszających częste problem zdrowotne i mniej dzieci nisko oceniających swoje zadowolenie z życia.
-
We wszystkich krajach nierówności utrzymywały się w czasie, a postęp w zmniejszaniu tych nierówności był często niewielki. Oznacza to, że nie tylko pozbawia się dzieci najlepszego możliwego startu w życie, ale także ogranicza się możliwości odniesienia sukcesu w dorosłym życiu.
-
Dzieciństwo jest formującym etapem życia dziecka, a jednocześnie bardzo krótkim okresem. Poważnie traktowanie praw dzieci oznacza podjęcie pilnych działań mających na celu zajęcie się nierównymi szansami i niekorzystnymi sytuacjami, z jakimi spotykają się dzieci pozostające najdalej z tyłu za swoimi rówieśnikami.
Rekomendacje
Raport „Równe szanse dla dzieci” wskazuje kluczowe działania, które rządy powinny podjąć na rzecz poprawy warunków i jakości życia dzieci:
-
Wspieranie idei równych szans dla dzieci we wszystkich działaniach na rzecz najmłodszych.
-
Zmniejszanie nierówności dochodowych w rodzinach, w których mieszkają najbiedniejsze dzieci.
-
Poprawa osiągnięć edukacyjnych dzieci uzyskujących najniższe wyniki.
-
Promowanie i wsparcie zdrowego stylu życia wszystkich dzieci.
-
Branie pod uwagę subiektywnych odczuć dzieci dotyczących warunków i jakości ich życia.